The Mon language is an Austroasiatic language spoken by the Mon, who live in Burma and Thailand. Mon, unlike most languages in the Southeast Asian region, is not tonal. Mon is spoken by less than a million people today. In recent years, usage of Mon has declined rapidly, especially among the younger generation. Many ethnic Mon are monolingual in Burmese. In Burma, the majority of speakers live in Mon State, followed by Tanintharyi Division and Kayin State.

The Mon script is derived from Indian Brahmi script and is the source of the Burmese script.
See this article on Wapedia-Wiki: Mon Language

တ္ၚဲ

ဏံ သၟိက်ဂွံပသောၚ်ကလး မဂလာန်ဝေါဟာရမည် (ဂတာ်၊ သတာ်၊ ဗတိုက် ) တုဲ ဇၞတ်အဲမတီဂှ် အဲ ချူကလးဏာညိ၊၊ မဂလာန်ဝွံ အ္စာကၞေဟ် အ္စာကသူလိက်ပိုဲမည် ခေတ်လၟုဟ်ဏံ မကှ်ေမချူတဴ ပ္ဍဲကဵုလိက်ကၞပ် လိက်မဂ္ဂဇြေန် လိက်ပရိုၚ် ပ္ဍဲမပ္တံ Website, Blogger, တံဂှ်တံဂှ် ဂွံဆဵုညာတ်ကေတ်ကီုရ၊၊ ပ္ဍဲကဵုဝါကျမမိက်သ္ဂးအဓိပ္ပဲါ(ဗတိုက်)ဟွံသေၚ်ကီုလေဝ် မဂလာန်(ဗတိုက်)ဏံ မွဲမဓဝ်ဟေၚ် ချူဒၟံၚ်အိုတ်ရ၊၊

ပ္ဍဲရးမန်တေံ ဒမၠဗၟာတံ ဗတိုက်ဒၟံၚ်ကွာန်မန် အရိုဟ်တ္ၚဲ၊၊

ဝါကျသာ်ဂှ် အ္စာလိက်ပိုဲမည်တံခေတ်လၟုဟ် ချူရောၚ်ဂှ် ဒှ်ဗိုန်၊၊

မကြိယာမၞုံရမျာၚ်စမုၚ်ကဵုမကြိယာ(ဗတိုက်)ဂှ် နွံတဴမွဲမ၊၊ မကြိယာ ( ဂတာ် )၊၊ မကြိယာဂှ် လဆောဝ်ညးချူကှ်ေ (သတာ်၊ ဗတာ်)ကီု၊၊ အဓိပ္ပဲါဍေံဂှ် ဂတာ်ပၠံၚ်ၜးကေတ် ဗွဲအနိၚ်၊ ကေတ်ဏာအနိၚ်အထက် သၟိက်ဂး၊၊
ဟိုတ်ဂှ်ရ ဝါကျလတူဂှ် ကြိုက်ကဵုသ္ဒးချူတဴသာ်ဝွံ၊

ပ္ဍဲရးမန်တေံ ဒမၠဗၟာတံ ဂတာ်ဒၟံၚ်ကွာန်မန် အရိုဟ်တ္ၚဲ၊၊

သာ်ဂှ် ယဝ်သချူမ္ဂး ခိုဟ်သန်၊ အဓိပ္ပဲါမကြိယာမမိက်သ္ဂးလေဝ် တၞဟ်ခြာ၊ ဟွံတ္ၜန်တ္ၜောဲတဴရ၊၊ မကြိယာညံၚ်သ္ဂောံတၞဟ်ခြာတဴမဖှ်သာ်ဂှ် အဲ ဖန်ဗဒှ်ကေတ်ရ ဟွံသေၚ်၊၊ ပ္ဍဲလိက်သၠပတ် လိက်ကၞပ် အ္စာလိက်ပိုဲမည်တမၠာတံ မပ္တံကျာ်ဇၞော်အ္စာအသွောံ မချူလဝ်တံဂှ်တံဂှ် ဗှ်လ္ၚတ်ရံၚ်မ္ဂး သ္ဂောံတီကေတ်ဟေၚ်၊၊

ကြိယာၜါမဝွံ ၜတ်ကၞာတ်စမ်ညိ၊၊ ဒဒှ်မၞုံအဓိပ္ပဲါဟွံတုပ်ရေၚ်သ္ကံဂှ် မဂွံတီကေတ်ရောၚ်၊၊

(၁) ဂတာ် [ သတာ် ၊ ဗတာ် ] (သကမ္မကကြိယာ)
(၂) ဗတိုက် (သကမ္မကကြိယာ)

(၁) = ပ္ဍဲကြိယာၜါသာ်ဂှ် ကြိယာ (ဂတာ်၊ သတာ်၊ ဗတာ်) ဂှ် နွံပြဝံက်သာ်ဝွံ၊ ပၠံၚ်ၜးကေတ် ဗွဲအနိၚ်၊ ကေတ်ဏာအနိၚ်အထက်၊ ၜိုတ်ဂၠံက်ကေတ်ဏာအနိၚ် သီုတၠဒြပ်ဟွံတီ၊၊၀ါကျတုန်၊

ဒမၠ ဂတာ်စ၊ ( ဒမၠ ဒလစဒြပ်ညး )၊၊

ထၜးကဵုအသက်သဳမွဲရ၊၊ ပ္ဍဲကဵုလိက်ပုံသာရဝါန်တေံ မိကပဴဂဴကဵုမိကပဴထံၚ် ညးၜါၝဲကဵုဒေံ ၜိၚ်ဝေၚ်ဒၟံၚ်ဍာ်ၜဳတုဲ ကျာံသာရဝါန် ကၠုၚ်ကၠတ်တံၚ်ဂတာ်ကေတ်ဏာမိကပဴဂဴ ညးမွဲသအာၚ်တံသီုဟဂွံတီကေတ်၊ ခါမတီကေတ်ဂှ်တုဲ ဗီုမိအံက်ကပဴဂဴ ကပဴထံၚ် မလရိုအ်ယာံကရေဝ်ကရောတ်ဂှ် အ္စာကဝိ ဇန်လဝ်ကဝိသာ်ဝွံ၊

ဝိပက်တမၠာ ကၠုၚ်ဒးဟာကောန်၊ သ္ဍးကၠေံနန်ထဝ် တ္ၚဲသဝ်သောန်သောန်၊ သြၚ်ဗတဳသြန် သၟန်ဂၚ်္ဂါ၊ ကောန်စှ်ေဝေၚ်ဍာ် ကျာံဂတာ်ဏာ၊ မိယာံပူဆာ လ္ၚာပ်လ္ၚာသန်ကောန်၊ အဵုဂဍောၚ်ယာဲ အဵုနာဲဂေါဝ်လောန်၊ တိုၚ်မိအိုတ်သ္ကန် ဂုဏ်ကောန်သော်က္ဍိုပ်၊ ရမတ်ညံၚ်ဗြဲ တူယဲဟိၚ်ဟိုပ်၊ ဍာ်ရမတ်ကြိုပ် ဟိၚ်ဟိုပ်သန်ကောန်၊၊

သအာၚ်နူဂှ်ပၠန်၊

လဆောဝ်ဒှ်ဗၠာဲ စရာဲဂေါဝ်ဂါ၊ သၟီယီုသတာ် တံၚ်သဘာ်ဏာ၊ လဆောဝ်ရေၚ်ကာန် မွဲဟာန်သမ္ဘာ၊ ယီုဟွံသ္ၚဳမွဲ ဒဇက်ဂြဲဏာ၊၊

ဇၟန်ကဝိမဖှ်သာ်ဂှ်သာ်ဂှ် နွံတဴဂၠိုၚ်ဂၠၚ်၊၊

(၂) = ကြိယာ (ဗတိုက်) ဂှ် အဓိပ္ပဲါဍေံ တိတ်ဒှ်ၜါသာ်ပၠန်၊

(က) တဝ်စၞေဟ်၊ ဗတိုက်ပၞာန်၊ တ္ၚီုဗတိုက်ရေၚ်သ္ကံ၊
(ခ) ဆဝ်ပ္ၚုဟ်၊ ပ္ၚုဟ်

ပ္ဍဲဂှ် (က) ကြိယာဗတိုက် မၞုံအဓိပ္ပဲါ (တဝ်စၞေဟ်၊ ဗတိုက်ပၞာန်၊ တ္ၚီုဗတိုက်ရေၚ်သ္ကံ) ဂှ် သာ်ဝွံ သ္ဒးဇန်ဝါကျ၊

သၟိၚ်ဗၟာအံၚ်ဇေယျ တသိုၚ်ကၠုၚ်ဗတိုက်ဍုၚ်မန်၊၊

ပၞာန်မန်ကဵုပၞာန်ဗၟာ တဝ်စၞေဟ်ဗတိုက်ဒၟံၚ်တၟာလံ၊ ကေတ်ဇၞးညးသ္ကံဟွံဂွံဏီ၊၊

မန်ပိုဲ ညံၚ်သ္ဂောံစၟိန်ပြမာန်ကၟိန်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳပၠန်ဂှ် သ္ဒးတဝ်စၞေဟ် သ္ဒးဗတိုက်ပတိတ်ထောံသၞတံ နူကဵုတိဍာ်မန်ပိုဲ၊၊

(ခ) ကြိယာဗတိုက် မၞုံအဓိပ္ပဲါ (ဆဝ်ပ္ၚုဟ်၊ ပ္ၚုဟ်) ဂှ် သာ်ဝွံ သ္ဒးဇန်ဝါကျ၊

အဲ ညာတ်ဒးရုပ်မိဂေါဝ်တ္ၜတ်သဴဒၟံၚ်တုဲ ဇြဟာန်ဗတိုက်စိုတ် ၜိုတ်ရပ်ကေတ်ကၞေဟ် ချူကှ်ေလိက်မွဲတၞး ဗစိုပ်ဏာမိဂွိုၚ်လဂ္ဂန်၊၊

မာံထဝ်အး ညာတ်ခမဳသၚ်ဂမၠိုၚ် မဂေၚၚ်စဴပိဏ္ဍပါတ်၊ သဒ္ဓါဗတိုက်စိုတ်တုဲ လံၚ်ဏာ ပိဏ္ဍပါတ် ပတုဲသရၚ်ဓဝ်ကုသဵု၊၊

***ယွံတၠပညာလိက်ပတ်မည်ပိုဲဂမၠိုၚ် လဟီုအဲမဟီုပသောၚ်ကလးဏာလဝ် နနဲဂှ် ဗၠေတ်ကီု ဒွးကီု တော်ဆဂြၚ်တီကေတ်ရ၊၊

သွက် ဂွံသမ္တီ တၟေၚ်ဝေါဟာရမည်မၞုံကဵုရမျာၚ်မသမုၚ်ဒၟံၚ်ရၚ်သ္ကံ ညံၚ်မဝေါဟာရ ( ပြိုက် = ပရိုက်၊ ပြာ် = ပရာ် )။ မဝေါဟာရတံဂှ် ဗှ်ပတိတ်ရမျာၚ် ၜိုန်သမုၚ်တုပ်လေဝ် နဲချူ၊ နဲမကံက်အဓိပ္ပဲါဍေံ ဟွံတုပ်။ တၞဟ်ခြာတဴရ။

ပြိုက်

၁၊၊ (သကမ္မကကြိယာ) ⇒ ပြိုက်ပျဲပျာံ၊ ပညးမွဲမွဲ ညံၚ်ဂွံယဲယာံဂိသကေဝ်၊ ပညးမွဲမွဲ ညံၚ်ဂွံဒှ်ဘဲအန္တရာဲ၊ to hurt, to injure, to afflict;

၂၊၊ (သကမ္မကကြိယာ) ⇒ ပြိုက်စုတ်၊ သိက်စုတ်၊ စုတ်၊ to put into; ... ကတိုၚ်ပရိုက် ပြိုက်ကဵုမတ်သ္ဇၚ်၊ (ဇၟန်ကဝိ နူလိက်ပုံဗြရတ်ဣဏၚ်ကၚ်ရဳ)

ပရိုက်

၁၊၊ (နာံ) ⇒ (မနာံဝွံ စှ်ေကၠုၚ်နူမကြိယာ - ပြိုက် - မုက်ဂၞန် ၁ လတူဂှ်) ဘဲပရိုက်၊ ပရိုက်ပတ်ဒြဴ၊ ပရိုက်ဥပဒြဴ၊ ဒဒိုက်၊ အန္တရာဲ၊ ဝိဝဲ၊ ယဲ၊၊ ...

• မည်ပိုဲ ဆလံသ္ဂောံဗၠး နူပရိုက်ဗၟာဒမြိုဟ်တံရော၊၊

• မည်မကၠောန်စဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ ၜိုန်ဒှ်ပရိုက်မဂၠိုၚ်ကဵုဗီုလေဝ် နူပရိုက်ဗၟာဂှ် ပရိုက်သေံ သာညိရောၚ်ဂးတုဲ သ္ဒးမံၚ်အာ သီုဓဝ်လအေၚ်ရ၊၊

• ဒၞဲါမသက္ကုပရိုက်၊၊

• ဒၞဲါဋ္ဌာန်မဂၠိုၚ်ကဵုပရိုက်၊၊ Hardship, misfortune;

၂၊၊ (နာံ) ⇒ (မနာံဝွံ စှ်ေကၠုၚ်နူမကြိယာ - ပြိုက် - မုက်ဂၞန် ၂ လတူဂှ် ) မွဲပရိုက်၊၊ holding capacity as of box, bag, etc;

၃၊၊ (နာံ) ⇒ မနာံဝွံ ဗွဲပက္ကတိဍေံ ဒှ်ဒၟံၚ်မနာံရ၊၊ သတ်ပရိုက်၊ (လဆောဝ်ချူ - သတ်ပြိုက်)၊ သတ်ပရိုက်ထမၞာတ်၊ ပရိုက်ဂအဳ၊ ပရိုက်ကွေံ၊ ပရိုက်ဗုၚ်စိၚ်၊၊

ပြာ်

(သကမ္မကကြိယာ) ⇒ (မကြိယာဝွံ ရမျာၚ်ဍေံ ကြပ်တုပ်ကဵုမကြိယာ-ပြိုက်-တေံရ၊၊ ဆဂး အဓိပ္ပဲါဍေံ တၞဟ်ခြာ၊ ဟွံတုပ်ရၚ်သ္ကံဟေၚ်၊၊) ⇒ ရီု၊ ဟံၚ်၊၊ to save, to help; ပြာ်ဗလး to deliver; ...

• ကျာ်ပြာ်သတ်နူဒဒိုက်သံၚ်သာ၊၊

• ပြာ်ညိ ပြာ်ညိ ... သ္ၚိအဲ တူအာအိုတ်ရ၊၊

• အာလုပ်ပြာ် အကြာညးၜါမဒှ်သွေက်ဇဵုဂှ် ဇကုဒးဘဲကီုရ၊၊

• ပသာ်သ္ဂောံပြာ်ကောန်မည် နူပရိုက်ဘဲဗၟာသေံတံဂှ်ရော၊၊

ပရာ်

(နာံ) ⇒ safety, security; ဗဒိုပ်ပရာ် refugee camp; ဋ္ဌာန်ပရာ် = ဋ္ဌာန်မသက္ကုဘဲပရိုက်၊၊